Anlaşmalı Boşanma Nedir ve Süreç Nasıl İşler?

Anlaşmalı boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili hükümde:

“Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.” şeklinde düzenleme yer almaktadır.

Kanun hükmü uyarınca, eşlerin boşanma hususunda karşılıklı olarak mutabakata varması, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına dair karine olarak kabul edilmekte; bu durumda evlilik birliğinin sürdürülmesinin mümkün olmadığı varsayılmaktadır.

Anlaşmalı Boşanma Şartları Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma davası açılabilmesi ve mahkemece boşanmaya hükmedilebilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir:

1. Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması: Evlilik tarihinden itibaren en az bir yıllık sürenin geçmiş olması zorunludur. Bu süre, resmî nikâh tarihinden itibaren hesaplanır.
2. Tarafların birlikte başvurması veya bir tarafın açtığı davayı diğerinin kabul etmesi: Anlaşmalı boşanma, eşlerin birlikte açacakları dava ile veya bir eşin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesi suretiyle mümkündür.
3. Tarafların mahkeme huzurunda bizzat dinlenmeleri: Tarafların iradelerinin özgürce oluştuğu mahkemece bizzat dinlenerek tespit edilmelidir. Vekil aracılığıyla beyan verilmesi yeterli değildir.
4. Boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hakkında anlaşma sağlanmış ve bu anlaşma hâkim tarafından uygun bulunmuş olmalıdır: Nafaka, tazminat, velayet, kişisel ilişki tesisi gibi hususları içeren protokol, hâkim tarafından tarafların ve çocukların menfaatleri doğrultusunda incelenir ve uygun görülmesi halinde hükme esas alınır.
5. Hâkimin gerekli görmesi hâlinde protokolde değişiklik yapabilmesi ve tarafların bu değişiklikleri kabul etmesi: Hâkim, protokolde tarafların ve çocukların üstün yararına aykırılık görmesi halinde değişiklik önerme yetkisine sahiptir. Bu değişikliklerin taraflarca kabul edilmesi hâlinde anlaşmalı boşanmaya hükmedilir.

Bu şartların sağlanması hâlinde, tarafların ayrıca boşanma sebeplerini ispatlamalarına gerek bulunmamakta, mahkeme evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına kanaat getirerek boşanma kararı verebilmektedir.

Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Düzenlenmesi Gereken Başlıca Hususlar Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma protokolü, eşlerin boşanma ve boşanmanın sonuçları konusunda tam bir uzlaşıya vardığını gösteren yazılı bir belgedir. Bu protokol, hâkim tarafından incelenerek uygun bulunursa boşanma kararına esas alınabilir. Protokolde yer alması gereken temel hususlar şunlardır:

• Velayet Düzeni: Tarafların müşterek çocukları varsa, velayetin hangi eşe bırakılacağı açıkça belirtilmelidir.
• Kişisel İlişki Tesisi: Velayet hakkı verilmeyen ebeveyn ile çocuk(lar) arasında kurulacak kişisel ilişkinin zamanı, sıklığı ve kapsamı düzenlenmelidir.
• Nafaka: İştirak nafakası (çocuklar için), yoksulluk nafakası (eşler arasında) gibi nafaka türlerine ilişkin tutar, ödeme şekli ve süresi belirlenmelidir.
• Tazminat Talepleri: Taraflar arasında maddi ve manevi tazminat talebi varsa, bu taleplerin içeriği ve miktarı açıkça yazılmalıdır.
• Kişisel Eşyalar: Tarafların şahsî kullanımına tahsis edilmiş eşyalara ilişkin iade veya paylaşım düzenlemeleri yapılmalıdır.
• Mal Rejiminin Tasfiyesi: Edinilmiş mallar, taşınır ve taşınmaz mallar ile üçüncü kişiler nezdinde bulunan hak ve alacakların paylaşımı ve mal rejiminin sona erdirilmesine ilişkin hükümler yer almalıdır.
• Ev Eşyalarının Paylaşımı: Ortak konutta bulunan ev eşyalarının kimde kalacağı belirtilmelidir.
• Ziynet Eşyaları: Düğün takıları ve benzeri ziynet eşyalarının kime ait olacağı ve nasıl teslim edileceği düzenlenmelidir.
• Yargılama Giderleri ve Vekâlet Ücreti: Dava masrafları ve avukatlık ücretlerinin hangi tarafça karşılanacağına ilişkin düzenleme yapılmalıdır.

Anlaşmalı Boşanma Dilekçesi Verildikten Sonra Duruşma Ne Zaman Yapılır?

Taraflar tarafından hazırlanan anlaşmalı boşanma protokolü ile birlikte dava dilekçesi mahkemeye sunulduktan sonra, mahkeme tarafından duruşma günü belirlenir ve bu tarih taraflara tebligat yoluyla bildirilir.   

Duruşma tarihi, ilgili mahkemenin iş yüküne ve tebligat sürecinin hızına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Uygulamada bazı dosyalarda duruşma birkaç gün içerisinde yapılabilirken, bazı dosyalarda bu süre birkaç haftayı veya ayı bulabilmektedir.

Boşanma davası, gerekli yargılama harç ve giderlerinin yatırılmasıyla birlikte usulüne uygun şekilde açıldıktan sonra, taraflara ilişkin bilgiler mahkeme sistemine kaydedilir. Bu işlem tamamlandığında, dava e-devlet sisteminde tarafların erişimine açık şekilde görüntülenebilir hale gelir.

Anlaşmalı Boşanma Süreci Genel Hatlarıyla Şu Şekilde İlerlemektedir:

1. Taraflar, evlilik birliğini anlaşmalı olarak sona erdirme hususunda mutabakata varır.
2. Anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanır.
3. Protokolde; müşterek çocukların velayeti, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası, maddi ve manevi tazminat talepleri ile mal paylaşımı (ev eşyalarının paylaşımı dâhil) gibi hususlar düzenlenir.
4. Hazırlanan protokol taraflarca imzalanır.
5. Protokol imzalandıktan sonra, anlaşmalı boşanma talepli dava dilekçesi hazırlanır.
6. Dava dilekçesi ve imzalı protokol ile birlikte Aile Mahkemesi nezdinde anlaşmalı boşanma davası açılır.
7. Mahkemeden duruşma günü için ivedilikle gün talep edilir.
8. Taraflar, belirlenen duruşma gününde bizzat mahkemeye katılır.
9. Duruşmada taraflar boşanma iradelerini özgür iradeleriyle açıkladıklarını ve protokoldeki imzaların kendilerine ait olduğunu beyan ederler.
10. Mahkeme, tarafların beyanlarını uygun bulur ve protokol hükümlerini yerinde görürse anlaşmalı boşanma yönünde karar verir.
11. Mahkeme, kararının gerekçesini yazar ve taraflara tebliğe çıkarır.
12. Taraflar, gerekçeli kararın kendilerine tebliğinden sonra istinaf ve temyiz haklarından feragat ederlerse karar kesinleşir.
13. Kesinleşen boşanma kararı nüfus müdürlüğüne bildirilir.
14. Taraflar, nüfus kayıtlarındaki medeni durumu güncelleyebilir ve kimlik belgelerini yenileyebilirler.

Sonuç ve Öneriler

Anlaşmalı boşanma, çekişmeli boşanmaya kıyasla daha hızlı, ekonomik ve tarafları yıpratmayan bir çözüm yolu sunmaktadır. Ancak bu sürecin sağlıklı işlemesi, hazırlanan protokolün içeriğine ve usule uygunluğuna bağlıdır.

• Taraflar arasında varılan anlaşmanın tüm ayrıntıları protokole açık, net ve tereddüde mahal vermeyecek şekilde yazılmalıdır.
• Velayet, kişisel ilişki düzenlemeleri, iştirak ve yoksulluk nafakası, maddi/manevi tazminat ile mal paylaşımı gibi temel konular eksiksiz olarak ele alınmalıdır.
• Hazırlanan protokol, hem tarafların iradelerini doğru şekilde yansıtmalı hem de hâkimin onay verebileceği yasal çerçevede olmalıdır.
• Protokolün mahkemeye sunulmadan önce aile hukuku alanında uzman bir avukat tarafından incelenmesi, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların ve usulden kaynaklı reddin önüne geçecektir.

Sonuç olarak, anlaşmalı boşanma her ne kadar tarafların uzlaşmasına dayansa da hukuki bilgi ve özen gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle profesyonel destek alınması, sürecin hem yasal hem de duygusal olarak daha sağlıklı yürütülmesini sağlar.